درباره خرده عادت ها (1)

امسال با عزمی راسخ تصمیم گرفتم عادت مطالعه هر روزه را در خودم زنده کنم و برای شروع به سراغ کتاب خرده عادت ها رفتم نوشته جیمز کلییر. خوندن این کتاب که 20 فصل داشت حدود 20 روز طول کشید (هر روز تقریبا یک فصل) . می خواهم خلاصه ای از آنچه در این کتاب خواندم را اینجا نقل کنم.

در فصل اول نویسنده در رابطه با اهمیت عادت ها و تغییرات کوچک صحبت میکند و اینکه تغییرات به ظاهر کوچکی که ما در زندگی پدید می آوریم در نهایت می تواند زندگی مان را متحول کند. به قول جیمز کلییر مهم نیست که در حال حاضر چقدر موفق یا ناموفق هستید، مهم این است که آیا عادت های تان شما را در مسیر موفقیت قرار می دهد یا نه. عادت ها، فعالیت هایی هستند که به طور خودکار درآمده اند و نیازی به صرف انرژی از طرف مغز ندارند و به همین دلیل هر چه بیشتر فعالیت های تان به صورت عادت درآمده باشد، در نتیجه مغز برای تمرکز بر سایر حوزه ها آزادتر خواهد بود. از این رو عادت ها زاینده آزادی در زندگی ما هستند. بدون عادت های خوب در زمینه ورزش مدام زمان و انرژی خود را صرف ساختن اندام ایده آلتان می کنید. بدون عادات خوب مالی همیشه درگیر پول در آوردن خواهید بود. در واقع فقط با ساده تر کردن زیربناهای زندگی است که ذهن شما آزادی و زمان و انرژی کافی را دارد تا در مورد مسائل جدید تمرکز کند.

نکته دیگری که نویسنده به آن اشاره دارد این است که موفقیت نیازمند صبر است. بنابراین نباید از خود انتظار داشته باشیم که با ایجاد یک عادت، سریع به نتایج مطلوبمان برسیم چرا که نمودار پیشرفت خطی نیست بلکه نتایج به تدریج و با گذشت زمان خود را به نشان می دهند. بنابراین برای دیدن نتایج عادات خوب باید کمی صبر داشت. دیگر اینکه کلییر پیشنهاد میکند به جای تمرکز بر اهداف بر سیستم متمرکز شویم. تفاوت اهداف و سیستم چیست؟ اهداف همان نتایج مد نظر ما هستند ولی سیستم با فرایندهایی سر و کار دارد که به آن نتایج منجر می شود. اما چرا؟ اولا که اهداف برنده ها و بازنده های یک مسابقه همیشه یکی است. بردن مدال طلا. اما سیستمی که هر کدام استفاده می کنند آنها را متمایز میکند. ثانیا اهداف، شادی شما منوط به دستیابی به آنها میکنند، در حالیکه اگر سیستم در اولویت باشد هر زمان که سیستم تان به درستی پیش می رود راضی و خشنود خواهید بود. ثالثا تفکر صحیح بلند مدت تفکر بدون هدف است. چرا که بسیاری پس از رسیدن به هدف دست از عادت های خوب خود بر میدارند در حالیکه به قول نویسنده تعهد به فرایند است که پیشرفت را میسر میکند.

در فصل دوم نویسنده به این سوال می پردازد که چرا ایجاد عادت های خوب و تغییر عادت های بد سخت است. برای این کار سه لایه تغییر رفتار معرفی می شود. لایه اول تغییر نتیجه، لایه دوم تغییر فرایند و لایه سوم تغییر هویت است. "نتیجه همان چیزی است که به دست می آید و فرایند نحوه انجام کار و هویت باور ما به امور است." عادت ها باید مبتنی بر هویت باشند تا مبتنی بر نتیجه و فرایند. مثلا به جای اینکه بخواهیم بدنی ورزیده داشته باشیم بهتر است بخواهیم که ورزشکار باشیم. به جای خواندن یک کتاب بهتر است بخواهیم به فردی کتاب خوان تبدیل شویم. اما هویت چگونه شکل می گیرد؟ هویت به عقیده جیمز کلییر از دل عادت زاده می شود. عادت ها مهم ترین و موثر ترین وسیله شکل دهنده هویت ما هستند. وقتی هر روز ورزش می کنید هویت ورزشکار بودن خود را تقویت میکنید. اگر هر روز تخت و میز کار خود را مرتب کنید هویت یک فرد منضبط در شما تقویت می شود. البته این در مورد عادت های بد هم صادق است. هر بار که سیگاری روشن میکنید به هویت سیگاری بودن خودتان تجسم بیشتری می بخشید. در حقیقت تکرار هر عادت هویت مرتبط با آن عادت را پر رنگ میکند. اگر می خواهید هویت خود را تغییر دهید راه آن ازمسیر عادت های تان می گذرد. بر عکس این موضوع هم صادق است اگر میخواهید عادتی را در خود ایجاد کنید باید به دنبال تقویت هویت مرتبط با این عادت باشید. به عنوان نمونه اگر می خواهید مطالعه را به عادت خود تبدیل کنید می توانید هویت انسان کتاب خوان را در خود تقویت کنید. مثلا با معاشرت بیشتر با کسانی که اهل مطالعه هستند این هویت بیشتر تقویت می شود. در واقع این جاده دو طرفه است. هویت ما عادت های ما را شکل می دهد و عادت های ما هویت ما را .

نویسنده در فصل بعدی حلقه ایجاد عادت را معرفی میکند و میگوید اگر رفتار ما در هریک از این چهار مرحله ناکافی باشد، عادت شکل نمیگیرد. نشانه، اشتیاق، پاسخ و پاداش ، چهار مرحله مختلف تشکیل دهنده هر عادتی هستند. نشانه به مغز آلارم میدهد که فعالیتی را آغاز کند. اشتیاق، نیروی محرکه پشت هر عادت است. اشتیاق به دریافت پاداش انگیزه ایست که شما را به عمل وامیدارد. پاسخ فعالیتی است که فرد به دنبال انجام آن است و پاداش هدف نهایی است که لذت بخش است. پاداش شما را به دو هدف میرساند. اول اینکه لذت بخش و شادی آور است. دوم اینکه به شما می آموزد کدام اعمال ارزش به خاطر سپردن برای آینده را دارند. عادت چک کردن گوشی را بررسی کنیم: اول صدای تلفن همراه تان به گوش می رسد و این یک نشانه است. شما اشتیاق دارید و کنجکاو هستید که اگر پیامی از طرف دوست یا معشوقتان دریافت کردید آن را بخوانید. سپس گوشی را بر می دارید و پیام را میخوانید(پاسخ) و حس کنجکاوی خود را ارضا میکنید(پاداش). مثالی دیگر،احساس خستگی میکنید (نشانه). مشتاق هستید تا خستگی خود را بر طرف کنید (اشتیاق). سیگاری برمیدارید و آن را روشن میکنید(پاسخ). نیکوتینی که وارد خون شما شده باعث آزاد شدن دوپامین شده و به شما حس سرخوشی زودگذری میدهد که خستگی را تسکین می بخشد(پاداش).

حال برای ایجاد عادات خوب و تغییر عادات بد چه باید کنیم؟ راه آن را جیمز کلییر اینگونه معرفی میکند: برای تغییر عادت باید در مراحل چهارگانه آن تغییر ایجاد کنیم. این چهار مرحله می تواند برای از بین بردن عادت بد اینگونه باشد : 1/ نامرئی اش کن (نشانه) 2/غیرجذابش کن(اشتیاق) 3/پیچیده اش کن (پاسخ) 4/غیر لذت بخشش کن (پاداش). همین مراحل برای ایجاد عادت خوب میتواند به این شکل تعریف شود: 1/ واضحش کن 2/ جذابش کن 3/ ساده اش کن 4/ لذت بخشش کن.

در باقی کتاب جیمز کلییر به شرح و تفصیل این 4 قانون می پردازد و من هم ادامه خلاصه کتاب را در 4 بخش جداگانه می آورم.